COĞRAFYA
Yeryüzünde oluşan olayları, bu olayların nasıl meydana geldiğini, nerelerde dağılım gösterdiğini ve oluşturduğu sonuçların çevresine ve insanlara etkilerini inceleyen bilim dalına coğrafya denir.
Coğrafya başlıca iki bölüme ayrılır:
1. Genel coğrafya 2. Yerel coğrafya
1. Genel Coğrafya Kendi içinde ikiye ayrılır:
a)Fiziki Coğrafya: Yeryüzü şekillerini, dünyadaki iklim çeşitleri ve bitki örtüsü çeşitliliğini, dünyanın şekli ve şeklinin sonuçlarını inceler.
b)Beşeri ve Ekonomik Coğrafya: Dünya üzerinde var olan insan topluluklarını, bu insanların çevre ile ilişkilerini, ekonomik faaliyetlerini inceleyen bir bilim dalıdır. Kısaca insanı ve ekonomik faaliyetleri inceler.
2. Yerel Coğrafya: Dünya üzerinde herhangi bir alandaki tüm coğrafi olayları birlikte inceler. Bu alan kimi zaman bir ülke, kimi zaman bir bölge olabilir.
HARİTA BİLGİSİ
Dünyanın tamamının ya da belli bir kısmının kuşbakışı olarak ve belirlenmiş bir ölçek oranında küçültülerek bir düzleme aktarılmış haline harita denir.
Harita çizilirken şu hususlara dikkat edilmelidir:
Ø Haritayı hangi amaç doğrultusunda kullanacağımızı belirlemeliyiz.
Ø Bu amaç doğrultusunda bize uygun olan ölçeği seçmeliyiz.
Ø Haritaya uygun bir isim koymalıyız.
Ø Yönleri düzgün biçimde kullanabilmek için, daima kuzeyi gösterir bir yön oku kullanmalıyız.
Ø Lejand bölümü olmalıdır.
Lejand: Haritalarda kullanılan sembol ve işaretlerin ne anlama geldiğini gösteren tablodur.
Plan: Plan en ayrıntılı haritalardır. Küçük alanlara ilişkin detaylı bilgi verir. Okullar, alışveriş merkezleri, parklar plan ile gösterilirler.
Kroki: Bir yerin kuşbakışı görünüşünün belli bir ölçeğe uymadan kabataslak çizimine denir. Ölçeksiz olduklarından harita değildir. Çoğu zaman bir yerin adresini tarif etmek için kullanılır.
Uyarı: Planlarda ve haritalarda belli bir ölçeğe göre küçültme yapılırken krokilerde ölçek yoktur.
HARİTA ÇEŞİTLERİ
I. KULLANIM AMAÇLARINA GÖRE HARİTALAR
Haritalar kullanım amaçlarına göre iki bölüme ayrılırlar.
A) Genel Haritalar
Toplumun her kesimi tarafından kullanılan haritalardır. Topografya haritaları, atlas haritaları, duvar haritaları, ansiklopedik haritalar, şehir haritaları ve turist haritaları bu gruba girer.
1- Fiziki Haritalar:
Yer şekillerini (dağ, ova, plato, vadi vb.) gösteren haritalardır.
 |
| Marmara Bölgesi Fiziki Haritası |
2- Siyasi ve İdari Haritalar:
Kıtaların, ülkelerin sınırlarını gösteren haritalar siyasi haritalardır. Ülke içindeki il, ilçe, kasaba ve köy gibi idari birimler arasındaki sınırları gösteren haritalara da idari haritalar denir.
 |
| Marmara Bölgesi Siyasi Haritası |
3- Beşeri ve Ekonomik Haritalar:
Nüfus miktarını, dağılışını, yoğunluklarını, göçleri, insanların milliyetlerini, dinlerini, dillerini, kültürlerine ait özelliklerin dağılışını gösteren haritalara beşeri haritalardenir. İnsanların ekonomik faaliyetlerini ve bu ekonomik faaliyetlerin gerçekleşmesi için gerekli olan mal ve hizmetlerin dağılışını gösteren haritalara ekonomik haritalar denir.
B) Özel Haritalar
Bu tür haritalar herhangi bir konuyu detaylarıyla gösteren, dolayısıyla uzmanlaşma isteyen haritalardır. Belirli bir alanda uzmanlaşmış kişi ya da kuruluşların özel amaçları için hazırlanmış jeoloji, meteoroloji, toprak, bitki örtüsü gibi haritaları kapsar.
 |
II. ÖLÇEKLERİNE GÖRE HARİTALAR
A) Büyük ölçekli Haritalar
Büyük ölçekli haritalarda, yeryüzü şekilleri daha az küçültülerek düzleme aktarıldıklarından daha fazla ayrıntı gösterirler.
1- Plan: Ölçekleri 1/20.000'e kadar olan haritalardır. Planların ayrıntı gösterme gücü daha fazladır.
2- Topografya haritaları:
Ölçekleri 1/20.000 ile 1/200.000 arasında olan haritalardır.
B) Orta Ölçekli Haritalar
1/200.000 ile 1/500.000 arasında değişen haritalardır. Duvar haritaları orta ölçekli haritalardır.
C) Küçük Ölçekli Haritalar:
Ölçekleri 1/500.000'den daha küçük olan haritalardır. Atlaslar küçük ölçekli haritalardır.
Büyük Ölçekli Haritalar
|
Küçük Ölçekli Haritalar
|
Paydası küçüktür.
|
Paydası büyüktür.
|
Küçültme oranı azdır.
|
Küçültme oranı fazladır.
|
Ayrıntısı fazladır.
|
Ayrıntısı azdır.
|
Hata oranı azdır.
|
Hata oranı fazladır.
|
Daha küçük alanları gösterir.
|
Daha geniş alanları gösterir.
|
Aynı alan çizildiğinde harita alanı daha büyük olur.
|
Aynı alan çizildiğinde harita alanı daha küçük olur.
|
ÖLÇEK: Haritadaki küçültme oranına ölçek denir. Ölçek, harita uzunluğu ile gerçek uzunluğun birbirine oranıdır. Bir haritanın ölçeği iki şekilde gösterilir.
Kesir Ölçek: Haritalarda uygulanan küçültme oranı kesirle ifade edilir. Kesir ölçekte pay daima 1 ile gösterilir. 1/100 000, 1/2 000 000 gibi paydadaki sayı, çizimin ne kadar küçültüldüğünü ifade eder.
Kesir ölçeklerde, ölçek ile ölçek paydası arasında ters orantı vardır. Ölçeğin paydası büyüdükçe ölçek küçülür, ölçek paydası küçüldükçe ölçek büyür.
Çizgi Ölçek: Küçültme oranının çizgi şeklinde gösterildiği ölçeklerdir. Eşit aralıklara bölünmüş olan çizgi üzerinde, aralıkların gerçekte ne kadar uzaklığa eşit olduğu belirtilir.
20
|
0
|
20
|
40
|
60
| ||||||||
 | ||||||||||||
1cm
| ||||||||||||
Yukarıda verilen ölçekte, haritadaki 1 cm 'lik uzunluk, arazide 2 000 000 cm 'yi yani 20 km 'yi göstermektedir.
Haritalarda genellikle çizgi ve kesir ölçek birlikte kullanılır. Çizgi ölçek, kesir ölçeğe göre daha kullanışlıdır. Bunun nedeni harita, fotoğraf veya fotokopi ile küçültülüp büyütülse de çizgi ölçeğin gösterdiği uzunlukların değişmemesidir. Çünkü bu işlem sırasında çizgi ölçek de aynı oranda küçültülmüş veya büyütülmüş olur.